Kịch bản đánh thuế chọn lọc theo ngành giữa Việt Nam và Mỹ: Ai hưởng lợi? Ai thiệt hại?

Theo kế hoạch đã thống nhất, phiên đàm phán lần thứ 2 Hiệp định song phương về Thương mại đối ứng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ được tổ chức từ ngày 19-22/5/2025 tại Washington D.C, Hoa Kỳ. Đoàn đàm phán của Việt Nam do Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên, Trưởng Đoàn đàm phán Chính phủ dẫn đầu với sự tham gia của các thành viên Đoàn và đại diện của các bộ, ngành gồm: Công an, Ngoại giao, Tài chính, Xây dựng, Nội vụ, Nông nghiệp và Môi trưởng, Khoa học và Công nghệ, Tư pháp và Ngân hàng Nhà nước.

Trong ngày 19/5/2025 (giờ địa phương) - ngày đầu tiên của phiên đàm phán, Đoàn đàm phán Việt Nam và Hoa Kỳ đã dành thời gian để thảo luận về cách tiếp cận tổng thể nhằm giải quyết những vấn đề cơ bản mà hai bên cùng quan tâm và đẩy nhanh quá trình đàm phán.

Việt Nam chủ động và thiện chí

Việt Nam đã và đang thể hiện rõ thiện chí hợp tác trong các cuộc đàm phán với Washington, đặc biệt là trong nỗ lực giải quyết vấn đề chuyển tải hàng hóa Trung Quốc. 

Theo một quan chức chính phủ cấp cao, ưu tiên hàng đầu của phía Mỹ trong các cuộc đàm phán này là vấn đề chuyển tải ("rửa xuất xứ"). Điều này đã được Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh trong cuộc gặp với các lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ gần đây. 

Việt Nam đã và đang tăng cường nỗ lực trấn áp hoạt động chuyển tải bất hợp pháp, cho thấy cam kết của mình trong việc tuân thủ các quy tắc thương mại quốc tế.

Kịch bản thuế quan và các yếu tố ảnh hưởng

Quyết định cuối cùng của Mỹ về thuế quan đối với Việt Nam được kỳ vọng sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố. 

Một mặt, sự phản đối từ các tập đoàn và người tiêu dùng Mỹ đối với việc tăng giá do thuế quan sẽ đóng vai trò quan trọng. Walmart, một trong những nhà bán lẻ lớn nhất, đã lên tiếng về việc phải tăng giá các mặt hàng do thuế quan Trung Quốc, và cảnh báo về khả năng tiếp tục tăng giá trong tương lai. Điều này cho thấy áp lực từ người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ có thể ảnh hưởng đến quyết định của chính quyền.

Mặt khác, kết quả đàm phán thương mại giữa Mỹ với các nhà đầu tư lớn tại Việt Nam, đặc biệt là Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc, cũng sẽ là yếu tố then chốt. 

Việt Nam là một điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là FDI trong các ngành như điện tử, máy móc, dệt may. Việc các tập đoàn lớn tiếp tục duy trì hoạt động sản xuất tại Việt Nam có thể giúp tạo áp lực để Mỹ đưa ra quyết định thuế quan cân bằng hơn.

Triển vọng lạc quan: Thuế suất 20-25% là khả quan nhất

Những diễn biến tích cực gần đây trong quan hệ Mỹ – Trung, với việc hai bên đạt được thỏa thuận tạm thời cắt giảm thuế quan và dừng chiến tranh thương mại, đang làm tăng khả năng xảy ra kịch bản thuế suất 20-25% đối với Việt Nam. Đây được xem là kịch bản tích cực nhất, ít gây tổn hại nhất cho nền kinh tế Việt Nam.

Bên cạnh đó, việc Mỹ và Anh đạt được thỏa thuận thương mại theo hướng đánh thuế có chọn lọc theo ngành cũng có thể tạo tiền lệ tốt cho Việt Nam. 

Nếu Mỹ áp dụng cách tiếp cận tương tự với Việt Nam, điều này có thể giúp giảm thiểu tác động tiêu cực lên các ngành công nghiệp chủ chốt của Việt Nam, đặc biệt là những ngành có hàm lượng giá trị gia tăng từ Trung Quốc thấp.

Thách thức và cơ hội cho các ngành xuất khẩu

Mặc dù có những tín hiệu tích cực, Việt Nam vẫn phải đối mặt với thách thức trong việc đảm bảo nguồn gốc xuất xứ của hàng hóa. Các ngành như đồ gỗ, cao su & nhựa, máy móc thiết bị, dệt may, túi xách & giày dép hiện có hàm lượng giá trị gia tăng từ Trung Quốc khá cao (trên 30%) và có nguy cơ bị áp thuế cao.

Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để Việt Nam thúc đẩy nội địa hóa chuỗi cung ứng và tăng cường năng lực sản xuất trong nước. 

Các ngành như hàng điện tử và máy móc, vốn phụ thuộc nhiều vào FDI, có thể tập trung đàm phán để được miễn trừ thuế đối ứng. 

Ngược lại, các ngành như nông nghiệp, thủy sản, vốn có nguồn gốc nội địa mạnh, sẽ có cơ hội tránh được thuế đối ứng nếu đảm bảo hàm lượng giá trị gia tăng từ Trung Quốc thấp nhất.

Tham khảo: Maybank, VDSC