Trong những tuần gần đây, các bộ trưởng Trung Quốc đã khơi lại mối quan hệ từ châu Âu đến Đông Nam Á và Mỹ Latinh để chống lại Mỹ - và cũng để củng cố thị trường xuất khẩu của chính mình.
Sau khi Trung Quốc đơn phương dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với một số thành viên Nghị viện châu Âu vào tuần trước, chính phủ đã rất rõ ràng rằng họ không chỉ đơn giản quyết định chơi đẹp.
Bắc Kinh nhấn mạnh rằng cái giá dự kiến cho việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, ban đầu được áp đặt 4 năm trước trong một tranh chấp về các cáo buộc vi phạm nhân quyền ở khu vực Tân Cương, là sự hợp tác với Trung Quốc về thương mại.
Guo Jiakun, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, cho biết: "Nỗ lực chung của chúng ta... để duy trì hệ thống thương mại đa phương và thúc đẩy tự do hóa thương mại... sẽ mang lại sự ổn định và chắc chắn rất cần thiết cho nền kinh tế thế giới."
Nỗ lực xích lại gần EU của Bắc Kinh chỉ là một phần trong chiến dịch quyến rũ toàn cầu rầm rộ mà Trung Quốc đã tiến hành kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố thuế quan "ngày giải phóng" vào ngày 2 tháng 4.
Trong tháng qua, Chủ tịch Tập Cận Bình đã đến thăm các đối tác thương mại quan trọng trong khu vực là Việt Nam, Campuchia và Malaysia. Ông dự kiến sẽ gặp gỡ thêm một số nguyên thủ quốc gia trong tuần này tại Moscow để tham dự lễ kỷ niệm Ngày Chiến Thắng của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Vài ngày sau đó, ông Tập dự kiến sẽ tiếp đón Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva và các nhà lãnh đạo khu vực khác tại Bắc Kinh trong cuộc họp cấp bộ trưởng của Cộng đồng các quốc gia Mỹ Latinh và Caribe - Trung Quốc.
Chiến dịch ngoại giao nhấn mạnh rằng đối với Trung Quốc, cuộc chiến thương mại mới nhất của Trump là một thời điểm quan trọng - vừa là cơ hội để chống lại ảnh hưởng của Mỹ trên khắp thế giới, vừa để ngăn chặn mọi mối đe dọa đối với các thị trường xuất khẩu khác của nước này.
Nhu cầu trong nước yếu đã khiến Trung Quốc phụ thuộc vào thị trường bên ngoài để hấp thụ sản phẩm từ các nhà máy khổng lồ của mình, vốn chiếm khoảng một phần ba tổng công suất sản xuất toàn cầu.
Do đó, việc giữ cho các thị trường toàn cầu mở cửa cho hàng hóa của mình có tầm quan trọng kinh tế sống còn - nếu không phải ở Mỹ, thì ít nhất là ở các quốc gia khác.
Đối với nhiều quốc gia, đó là một thông điệp mà họ không thể bỏ qua. Với việc Mỹ đe dọa áp đặt các mức thuế trừng phạt "đối ứng" ngay cả đối với các nền kinh tế nghèo, nhiều nhà lãnh đạo thế giới đang tuyệt vọng giữ cho hệ thống thương mại đa phương tồn tại.
Neil Thomas, một nghiên cứu viên tại Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội Châu Á, cho biết: "Trung Quốc coi thời điểm hiện tại trong chính sách đối ngoại của Mỹ là một cơ hội vàng để giành lấy bạn bè và gây ảnh hưởng trên khắp thế giới. Bắc Kinh đang định vị mình là nhà vô địch mới của toàn cầu hóa kinh tế hiện nay khi Washington đã từ bỏ chương trình nghị sự đó."
Nhưng thách thức trung tâm đối với Bắc Kinh khi nước này tập hợp sự ủng hộ toàn cầu là họ có mối quan hệ thương mại căng thẳng với các quốc gia ngoài Mỹ.
Trung Quốc, quốc gia có thặng dư thương mại kỷ lục gần 1 nghìn tỷ đô la vào năm ngoái, đã xây dựng sự thống trị áp đảo trong một loạt các ngành công nghiệp đến mức nhiều đối tác thương mại của họ lo ngại bị hàng hóa Trung Quốc tràn ngập, ngay cả trước khi các hành động thù địch thương mại hiện tại xảy ra.
Bert Hofman, cựu giám đốc quốc gia của Ngân hàng Thế giới tại Trung Quốc có trụ sở tại Bắc Kinh, phát biểu tại một cuộc họp của Câu lạc bộ Phóng viên Nước ngoài của Trung Quốc: "Trung Quốc có thặng dư, không chỉ với Mỹ, không chỉ với châu Âu, mà với 172 nền kinh tế trên thế giới. Và nếu bạn có thặng dư với 172 nền kinh tế trên thế giới, đó không phải là một vị thế quyền lực mềm tuyệt vời."
Đối với một người 71 tuổi, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị duy trì một lịch trình di chuyển và chương trình nghị sự bận rộn mà nhiều người trẻ tuổi phải xấu hổ.
Kể từ khi Trump phát động giai đoạn mới nhất của cuộc chiến thương mại, Vương Nghị đã gặp gỡ hàng chục bộ trưởng ngoại giao và nguyên thủ quốc gia từ hầu hết mọi nơi trên thế giới, từ Nigeria và Thụy Sĩ đến Nhật Bản và Uzbekistan. Ông đã tận dụng mọi cơ hội để vận động sự ủng hộ chống lại những nỗ lực của Washington nhằm cô lập Trung Quốc trên thị trường toàn cầu.
Ông nói với Bộ trưởng Ngoại giao Nigeria Yusuf Tuggar ở Rio de Janeiro vào ngày 29 tháng 4, tại cuộc họp của nhóm các quốc gia mới nổi BRICS: "Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với các nước châu Phi... bao gồm Nigeria, để cùng nhau bác bỏ chủ nghĩa bảo hộ, phản đối bá quyền và bắt nạt."
Những chuyến đi gần đây của Vương Nghị dựa trên những nỗ lực của Trung Quốc kể từ năm 2023 nhằm khôi phục quan hệ với các đối tác thương mại bị tổn hại trong đại dịch, bao gồm Australia và Ấn Độ. Bắc Kinh cũng đã nối lại các cuộc họp ba bên với Nhật Bản và Hàn Quốc, các đồng minh thân cận của Washington ở Đông Bắc Á.
Yun Sun, giám đốc Chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson, cho biết những nỗ lực này đã được thúc đẩy bởi quyết định của Trump vào tháng trước về việc công bố các mức thuế "đối ứng" nghiệt ngã không chỉ đối với Trung Quốc mà còn đối với phần còn lại của thế giới.
Trong khi Trung Quốc chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ thuế quan, Trump cũng áp đặt các mức thuế cao đối với các quốc gia khác, bao gồm một số đồng minh thân cận của Mỹ, trước khi cuối cùng tạm dừng chúng trong 90 ngày để đàm phán.
Sun nói: "Họ [Bắc Kinh] đã chuẩn bị tinh thần cho rất nhiều sóng gió trong quan hệ Mỹ-Trung, nhưng tôi không nghĩ họ mong đợi Mỹ sẽ trút giận lên toàn bộ phần còn lại của thế giới."
Bà nói thêm rằng suy nghĩ tức thời của Bắc Kinh là "hãy khai thác cơ hội và thể hiện Trung Quốc là một cường quốc ổn định hơn trên thế giới và cố gắng lôi kéo các quốc gia về phía chúng ta."
Ưu tiên hàng đầu của họ là đảm bảo sự ủng hộ của các nước láng giềng trực tiếp ở Đông Nam Á. Các nhà phân tích cho biết chuyến công du Việt Nam, Malaysia và Campuchia của ông Tập, các quốc gia thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), nhằm tăng cường quan hệ thương mại với khối này, vốn là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc. Nhiều quốc gia trong số này cũng đóng vai trò là trung tâm tái xuất khẩu cho các nhà sản xuất Trung Quốc để tránh thuế quan đối với các lô hàng sang Mỹ.
Ông Tập đã nhận được sự đón tiếp nồng nhiệt. Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, quốc gia đang giữ chức chủ tịch ASEAN trong năm nay, đã đồng ý với ông Tập thúc đẩy việc ký kết "sớm" phiên bản mới nhất của hiệp định thương mại tự do giữa khối và Trung Quốc.
Ngược lại, nhà phân tích Tom Miller của Gavekal nhận xét trong một ghi chú gần đây rằng, Trump sẽ khó thuyết phục các nước Đông Nam Á giảm đáng kể lượng hàng hóa Trung Quốc được trung chuyển do mối quan hệ thương mại của họ với Bắc Kinh.
Miller nói thêm rằng các nước Đông Nam Á "sẽ đàm phán gay gắt để duy trì quyền tiếp cận thị trường Mỹ, nhưng không phải bằng cách chọc giận con rồng hùng mạnh bên cạnh".
Đối với phần còn lại của thế giới đang phát triển, Trung Quốc có thể dựa vào mối quan hệ kinh tế sâu sắc của mình để đối trọng với những nỗ lực vận động hành lang thương mại của Mỹ.
Chính phủ Trung Quốc không chỉ tìm cách xây dựng ảnh hưởng kinh tế ở các nước đang phát triển thông qua chương trình cơ sở hạ tầng khổng lồ trị giá 1 nghìn tỷ đô la của mình, Sáng kiến Vành Đai và Con Đường, mà các công ty Trung Quốc hiện cũng đang đầu tư ồ ạt vào sản xuất ở các quốc gia này để chống lại thuế quan của Mỹ đối với sản xuất trực tiếp tại Trung Quốc.
Đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Trung Quốc đã tăng 10% vào năm ngoái lên 162 tỷ đô la và tăng mạnh so với 117 tỷ đô la vào năm 2019, trước đại dịch.
Qian Feng, một nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Chiến lược Quốc gia thuộc Đại học Thanh Hoa, cho biết: "Trong những thập kỷ gần đây, thông qua BRI, Trung Quốc đã hợp tác với khoảng 150 quốc gia bao gồm hầu hết các nước ở Nam bán cầu... đầu tư vào cảng biển, đường sắt và cơ sở hạ tầng. Hiện nay [Trung Quốc] cũng là đối tác thương mại lớn nhất của Nam bán cầu, dù là ở châu Phi hay Mỹ Latinh."
Trung Quốc đã tìm cách lồng ghép mối quan hệ thương mại và đầu tư ngày càng tăng này với các ưu tiên địa chính trị của riêng mình - đưa ra các "sáng kiến" bao gồm an ninh, phát triển và các nguyên tắc quan hệ quốc tế ủng hộ việc không can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia khác.
Trung Quốc từ lâu đã ủng hộ đa cực - một lập trường mà các học giả cho rằng cho đến nay chủ yếu nhằm mục đích làm suy yếu cái mà Bắc Kinh gọi là bá quyền của Mỹ.
Nhưng cuộc chiến thương mại của Trump có thể đã mang lại cho Bắc Kinh cơ hội mở rộng ảnh hưởng bằng cách bước vào vai trò nhà vô địch của trật tự thương mại toàn cầu hiện tại thay cho Mỹ.
Phát biểu tại một hội nghị ở Bắc Kinh vào tháng 3, Hoàng Dịch Bình, viện trưởng Học viện Phát triển Quốc gia thuộc Đại học Bắc Kinh, cho biết "mặt tốt" của tình hình hiện tại là Liên Hợp Quốc, IMF, Ngân hàng Thế giới và các tổ chức khác đã sẵn có.
Hoàng Dịch Bình nói: "Bất chấp thực tế là ảnh hưởng của Mỹ có thể đang suy giảm, phần còn lại của chúng ta vẫn nên hợp tác và ít nhất là duy trì trật tự đó."
Mặc dù Trump có thể đã trao cho Bắc Kinh động lực trong cuộc cạnh tranh ảnh hưởng giữa hai siêu cường, nhưng Trung Quốc phải đối mặt với một số mối đe dọa tiềm ẩn.
Trong số đó, chủ yếu là sự phản đối từ các đối tác thương mại không phải của Mỹ, bao gồm EU, Brazil, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, đối với thặng dư thương mại lớn của Trung Quốc về hàng hóa công nghiệp hóa.
Khó khăn lớn nhất trong chiến dịch quyến rũ ngoại giao của Trung Quốc - và là một trong những điều quan trọng nhất về thương mại - dự kiến sẽ là EU.
Xuất khẩu của Trung Quốc sang EU đã tăng hơn gấp đôi về giá trị trong thập kỷ qua, dẫn đến thặng dư kỷ lục của Trung Quốc với khối này. Năm ngoái, con số này là 304.5 tỷ euro. Ủy ban châu Âu đã đáp trả bằng thuế quan đối với xe điện của Trung Quốc cũng như nhiều cuộc điều tra phòng vệ thương mại đối với các sản phẩm của Trung Quốc, từ bình thép đến giấy trang trí.
Sau "ngày giải phóng", Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã báo hiệu sự tan băng trong quan hệ thương mại trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường. Hai người kêu gọi một "giải pháp đàm phán" để mang lại "sự ổn định và khả năng dự đoán" cho nền kinh tế toàn cầu trước thuế quan của Mỹ. Von der Leyen và Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa hiện đang lên kế hoạch đến Bắc Kinh vào tháng 7 để gặp ông Tập.
Nhưng trong nội bộ, các nhà ngoại giao châu Âu ở Bắc Kinh cảnh báo rằng những khác biệt của khối này với Mỹ không tự động chuyển thành mối quan hệ được cải thiện với Trung Quốc. Có những phản đối sâu sắc đối với thặng dư thương mại của Trung Quốc và sự nghi ngờ đối với mô hình kinh tế do nhà nước dẫn dắt của nước này, mà các nhà ngoại giao cho rằng dẫn đến tình trạng dư thừa năng lực và giảm phát.
Một nhà ngoại giao châu Âu ở Bắc Kinh nói: "Thật tốt khi quay lại nguyên nhân gốc rễ và nói rằng có một vấn đề hệ thống với mô hình của Trung Quốc. [Nhưng] vì Trump đang hành động rất thô lỗ, người Trung Quốc sẽ trông giống như những người tốt."
Một nhà ngoại giao châu Âu cấp cao khác ở Bắc Kinh cho biết, Trung Quốc đang cố gắng thuyết phục rằng giờ đây châu Âu đang bị "Mỹ tấn công", vậy tại sao không cùng nhau bảo vệ WTO.
Nhưng ông nói rằng người châu Âu vẫn đang nhấn mạnh những khác biệt sâu sắc về thương mại và cuộc chiến Ukraine. Họ đang nói với Bắc Kinh rằng nếu "bạn muốn cải thiện mối quan hệ của chúng ta, bạn phải cải thiện những điều này trước", ông nói.
Các nhà ngoại giao khác cho biết, bên dưới những lời lẽ thân thiện, vẫn còn những dấu hiệu diều hâu ở Bắc Kinh đối với EU. Trong số đó có việc Bắc Kinh bổ nhiệm Lư Sa Dã làm đặc phái viên của Trung Quốc về các vấn đề châu Âu. Lư Sa Dã đã làm nhiều người ở châu Âu tức giận vào năm 2023 khi, với tư cách là đại sứ tại Pháp, ông đã đặt câu hỏi về chủ quyền của các quốc gia thuộc Liên Xô cũ và liệu Crimea có phải là một phần của Ukraine hay không.
Một nhà ngoại giao châu Âu ở Bắc Kinh nói về việc bổ nhiệm này: "Thật đáng ngạc nhiên. Nó không thể là một sự tình cờ."
Trong khi một số nhà phân tích tin rằng Trung Quốc có thể giảm căng thẳng thương mại bằng cách đầu tư nhiều hơn vào châu Âu, đặc biệt là trong lĩnh vực ô tô và pin, những người khác tin rằng Bắc Kinh có ít thứ để cung cấp cho khối này, do thặng dư thương mại khổng lồ của Trung Quốc và khoản đầu tư lớn của nhà nước vào các công nghệ tiên tiến cạnh tranh trực tiếp với các công ty châu Âu.
Alicia García Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á-Thái Bình Dương tại Natixis, nhận xét trong một ghi chú gần đây: "Chiến dịch quyến rũ của Trung Quốc - dù có đúng thời điểm đến đâu trước sự hung hăng của Trump đối với EU - cũng nên bị bỏ qua. Trung Quốc không thể giúp EU tự bảo vệ mình khỏi các chính sách của Trump và những lợi ích từ việc tăng cường quan hệ EU-Trung Quốc là không rõ ràng."
Các học giả Trung Quốc cho biết Bắc Kinh không tìm kiếm một sự thiết lập lại toàn diện với EU, cũng như không mong đợi một triển vọng phi thực tế là châu Âu sẽ xa lánh Mỹ. Bắc Kinh chỉ muốn giành được một số "không gian" trong quan hệ với khối này.
Shi Yan, một chuyên gia về chính sách Trung Quốc-EU tại Trung tâm An ninh và Chiến lược Quốc tế thuộc Đại học Thanh Hoa, Bắc Kinh, cho biết: "Chúng ta không thể nói rằng có một sự thay đổi cơ bản trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương, nhưng một cách thực tế, có lẽ có nhiều không gian chính trị hơn để EU phát triển mối quan hệ với Trung Quốc một cách độc lập hơn một chút. Đây là cơ hội để Trung Quốc và EU tăng cường hợp tác thực dụng lẫn nhau."
Các nhà phân tích cho biết, ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, chiến dịch quyến rũ của Trung Quốc cũng phải đối mặt với những trở ngại địa chính trị đáng kể.
Hầu hết các đối tác thương mại của Trung Quốc trong khu vực vẫn sẽ cố gắng lôi kéo Mỹ, vì Washington là một đối trọng không thể thiếu đối với Bắc Kinh về an ninh.
Điều này đặc biệt đúng do sự quyết đoán quân sự tiếp tục của Trung Quốc trong khu vực, chẳng hạn như các cuộc tập trận gia tăng xung quanh Đài Loan, các cuộc đụng độ với Philippines về Biển Đông và các cuộc diễn tập bắn đạn thật của hải quân ở biển Tasman giữa Australia và New Zealand. Trung Quốc cũng đang có những bước tiến ngoại giao vào sân sau của Australia và New Zealand ở Thái Bình Dương.
Thomas của Asia Society nói: "Trung Quốc có khả năng tự gây ra nhiều bàn thua thông qua những thông điệp trong nước thô lỗ và những hành động hung hăng của họ ở các điểm nóng lãnh thổ." Nhưng ông nói thêm rằng phản ứng đối với chiến dịch quyến rũ của Trung Quốc dù sao cũng "khá tích cực".
Thomas nói thêm: "Tôi không nghĩ bất kỳ đồng minh hoặc đối tác nào của Mỹ sẽ từ bỏ việc tìm kiếm mối quan hệ tốt hơn với chính quyền Trump vì bạn không thể đảo ngược hàng thập kỷ hội nhập quốc phòng chỉ sau một đêm. Nhưng điều đó sẽ khiến Mỹ khó xây dựng các liên minh để chống lại Trung Quốc hơn."
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét