VIETNAM FINANCIAL ASTROLOGY (VFA): Kỳ 2: Sức ép Đô-Dầu lên nền kinh tế Việt Nam

Dầu mỏ năm 2016: Cuộc chiến giành thị phần của OPEC

Mặc dù giá dầu giảm đang làm cho hàng loạt quốc gia xuất khẩu dầu chịu tổn thất lớn nhưng trọng tâm của cuộc chiến dầu mỏ bây giờ không còn là giá cả mà là thị phần. Saudi Arabia, liên tục từ cuối tháng 10 cho đến nay luôn có những phát biểu cho thấy quốc gia này sẽ không cắt giảm sản xuất dầu để hỗ trợ cho giá (hiện đang sản xuất xấp xĩ khoảng 10 triệu thùng dầu/ngày). Phát biểu của Saudi Arabia cho thấy, khả năng rất cao OPEC sẽ không cắt giảm trữ lượng dầu trong phiên họp tại Viên (Áo) vào ngày 4.12.2015 tới (hiện vào tháng 10.2015, OPEC sản xuất 31.38 triệu thùng/ngày). Cuộc họp này là rất quan trọng vì thiết lập mức trần sản xuất cho 6-12 tháng tới. Vào tháng 11.2014, giá dầu thế giới sụt giảm mạnh khi Saudi Arabia đã không cắt giảm trữ lượng dầu sản xuất.

OPEC ước tính nhu cầu dầu thô đối với khối này năm 2015 là 29.6 triệu thùng/ngày và tăng 600,000 thùng/ngày so với năm trước. Trong năm 2016, ước tính nhu cầu dầu đối với khối OPEC sẽ khoảng 30.8 triệu thùng/ngày, tức tăng thêm khoảng 1.2 triệu thùng/ngày so với năm nay. Nguyên nhân khiến cầu dầu với khối OPEC tăng là do sản xuất dầu của Mỹ ở thời điểm hiện tại đang cho thấy dấu hiệu bắt đầu sụt giảm khoảng 500,000 thùng/ngày từ mức đỉnh cao ba thập niên 9.1 triệu thùng/ngày vào tháng 6.2015. Dự báo năm 2016, Mỹ chỉ sản xuất khoảng trung bình 8.86 triệu thùng/ngày. Việc Mỹ phải cắt giảm sản lượng sản xuất là do các công ty dầu của Mỹ đang gánh chịu thiệt hại lớn từ việc giá dầu thô giảm, phải cắt giảm vốn đầu tư và số lượng giàn khoan. Do đó, khối OPEC với áp lực của Saudi Arabia, sẽ giữ nguyên mức sản lượng dầu hiện tại để giữ thị phần và thậm chí là tăng thêm trữ lượng sản xuất bất chấp trần sản lượng chỉ 30 triệu thùng/ngày.

Trong trường hợp OPEC tăng trữ lượng dầu sản xuất. Trong 12 nước thuộc khối OPEC, khả năng chỉ còn có thể tăng trữ lượng dầu ở Iran và Iraq. Iran sau khi đạt được thỏa thuận hạn nhân vào năm 2015, đang có kế hoạch tăng thêm 500,000 thùng/ngày, thậm chí là 1 triệu thùng/ngày. Tuy nhiên, IEA dự báo Iran chỉ có thể bình quân gia tăng thêm 300,000 thùng/ngày, tùy theo mức độ dỡ bỏ cấm vận. Iraq dự báo có thể gia tăng sản lượng thêm khoảng 240,000 thùng/ngày.

Ngoài khối OPEC, thì Nga là một quốc gia sản xuất dầu lớn khác. Nga năm 2015 sản xuất trung bình 10.75 triệu thùng dầu/ngày, dự báo năm 2016 sẽ sản xuất 10.69 triệu thùng/ngày. Nghĩa là Nga cũng gần như giữ nguyên mức sản lượng dầu hiện nay.

Tính trên tổng thể toàn cầu, tình trạng thừa cung tiếp tục nhưng trở nên cân bằng hơn. Theo OPEC, nhu cầu dầu của toàn cầu năm 2015 là 92.86 triệu thùng/ngày trong khi mức sản xuất dầu 2015 là 94.13 triệu thùng/ngày, tức dư thừa khoảng 1.27 triệu/thùng. Dự báo trong năm 2016, nhu cầu sẽ tăng thêm 1.25 triệu thùng/ngày và đạt mức bình quân 94.14 triệu thùng/ngày. OPEC cho rằng với khả năng sản xuất trong tháng 10, tình trạng thừa dầu trong năm 2016 chỉ ở mức 560,000 thùng/ngày. [1]

OPEC có khả năng sẽ tiếp tục cuộc chiến giành thị phần khi số liệu cho thấy kế hoạch của họ đang có khả năng đạt được mục đích. Các nước ngoài OPEC sản xuất khoảng 57.24 triệu thùng/ngày trong năm 2015 và dự báo sẽ giảm nhẹ khoảng 130,000 thùng/ngày trong năm 2016 và ở mức trung bình 57.11 triệu thùng/ngày. Đây là mức giảm lần đầu tiên kể từ năm 2007(Trong năm 2015, nhóm ngoài OPEC tăng sản lượng 720,000 thùng/ngày). Do đó, phần tăng thêm có thể là do OPEC đảm nhận.

Giá dầu thấp và nỗi lo ngân sách: Kỳ vọng phục hồi vào nửa cuối năm 2016.

Với triển vọng đồng USD mạnh lên trong nửa đầu năm 2016 và OPEC không cắt giảm sản lượng dầu, dự báo giá dầu tiếp tục giảm sâu trong nửa đầu năm 2016. Saudi Arabia cho biết, có thể phải mất 1 đến 2 năm để giá dầu hồi phục đến mức 70-80 USD/thùng[2]. Theo trang Zerohedge, chia sẽ dự báo của các công ty dầu quốc tế lớn như ExxonMobil của Mỹ, BP của Anh và Total của Pháp đều cho thấy, giá dầu có thể nằm ở mức thấp kéo dài hơn nhiều so với kỳ vọng, thậm chí trong vài năm. PB sẵn sàng cho giá dầu năm dưới 60 USD/thùng cho đến năm 2017.

HÌnh 1 cho thấy, mức độ chịu đựng về ngân sách quốc gia cho các quốc gia xuất khẩu dầu. Phần lớn các quốc gia đang cần giá dầu ở trên 100 USD/thùng để đảm bảo cân bằng ngân sách. Vào đầu tháng 11.2015, Saudi Arabia cũng cho rằng, quốc gia này cần giá dầu ở mức 100 USD/thùng để đảm bảo an toàn cho hoạt động đầu tư (từ thăm dò cho đến khai thác) trong ngành dầu khí (Trong khi chi phí sản xuất dầu của quốc gia này chỉ là 23 USD/thùng). Thực tế giá dầu hiện nay chỉ ở mức 45 USD/thùng là nguyên nhân khiến hàng loạt quốc gia đang thâm hụt ngân sách rất lớn.

Hình 1: Điểm hòa vốn cho ngân sách quốc gia

của các quốc gia xuất khẩu dầu

Tuy nhiên, giá dầu có khả năng sẽ phục hồi trong nửa cuối năm 2016 sau khi tiếp tục sụt giảm trong đầu năm tới. Hiện tại, các dự báo đang tập trung vào khả năng tạo đáy giá dầu vào mùa hè năm 2016. Điều này là do đồng USD sụt giảm và ảnh hưởng của việc cắt giảm đầu tư vào ngành dầu sẽ khiến cho nguồn cung trở nên cân bằng hơn. Giá dầu được kỳ vọng trở lại mức 50 USD-60 USD/thùng vào cuối năm 2016.

Việt Nam trong nỗi lo Đô-Dầu: Khó trong nửa đầu năm 2016.

Sự mạnh lên của đồng USD và giá dầu giảm trong nửa đầu năm 2016 sẽ có tác động kép tiêu cực lên ngân sách và tăng trưởng kinh tế. Với diễn biến năm 2015, đã cho thấy tăng trưởng kinh tế và ngân sách đang phụ thuộc khá nhiều vào diễn biến của đồng USD và dầu thô thế giới. Cụ thể, năm 2015, ngân sách Việt Nam đã hụt thu đến 63,000 tỷ đồng bởi giá dầu thấp, dẫn đến mất cân bằng ngân sách. Đây cũng là mức hụt thu dự kiến đầu năm khi giá dầu nằm ở vùng bình quân 50 USD/thùng. Sở dĩ Việt Nam đạt dược mục tiêu tăng trưởng kinh tế 6.2% trong năm 2015 là nhờ tăng khai thác dầu thô thêm 1 triệu tấn dầu thô.

Nếu kịch bản đồng USD tăng giá và giá dầu giảm xảy ra, sẽ ảnh hưởng đến Việt Nam ở bốn khía cạnh.

Thứ nhất, doanh thu từ việc bán dầu sẽ còn giảm mạnh nên nguồn thu cho ngân sách cũng giảm theo. Theo Bộ Trưởng Kế Hoạch Đầu Tư vào cuối năm 2014, giá bán hòa vốn để khai thác dầu khí là 30-70 USD/thùng. Trong khi ước tính của Nomura, giá bán hòa vốn của Việt Nam khoảng 55 USD/thùng. Do đó, nếu giá dầu về các vùng 30-40 USD/thùng, Việt Nam sẽ chịu tổn thất lớn trong việc bán dầu. Thậm chí là thua lỗ nếu tiếp tục sản xuất. Năm 2016, Việt Nam lập dự toán ngân sách với giá dầu ở mức 60 USD/thùng so với mức 100 USD/thùng (là mức cân bằng ngân sách của nhiều quốc gia). Tuy nhiên, mức giá dầu dự toán hiện nay vẫn còn cao hơn 33% so với mức giá hiện tại. Kịch bản giá dầu năm 2016 có ở mức bình quân 60 USD/thùng được hoài nghi với các dẫn chứng ở trên.

Thứ hai, không những nguồn thu cho ngân sách bị sụt giảm mà nguồn cung ngoại tệ cũng sụt giảm. Thực tế, 9 tháng đầu năm 2015, Việt Nam đã hụt thu 3 tỷ USD ngoại tệ khi giá dầu ở mức bình quân 56.5 USD/thùng. Nếu giá dầu dưới 60 USD/thùng, mức hụt thu có thể còn tăng lên đặc biệt khi tiến sát ngưỡng hòa vốn. Trong khi đó,Việt Nam đang dần thâm hụt thương mại hơn 4 tỷ USD trong 10 tháng năm 2015 và dự kiến vẫn tiếp tục trong năm 2016. Điều này sẽ gây khó khăn cho thị trường ngoại hối.

Thứ ba, sự mạnh lên của đồng USD trong nửa đầu năm 2016 là một cảnh báo đối với thị trường tài chính Việt Nam. Trong giai đoạn cuối năm 2014 đến quý 1.2015, sự mạnh lên của đồng USD đã dẫn đến làm sóng bán tháo của khối ngoại trên TTCK Việt Nam (và các thị trường mới nổi khác). Kịch bản có thể lặp lại vào nửa đầu năm 2016.

Thứ tư, Dòng vốn FDI đang là trụ đỡ cho cán cân thanh toán của Việt Nam khi đang có sự mất cân đối về cán cân thương mại bởi sự mạnh lên của đồng USD. 10 tháng đầu năm 2015, dòng vốn FDI giải ngân là 12.5 tỷ bù đắp được tổn thất từ cán cân thương mại. Tuy nhiên, theo một nghiên cứu của Christian Delaunay & Richarard Torrisi (tháng 11.2012) về dòng chảy của FDI vào Việt Nam cho thấy, FDI chịu tác động lớn từ hai biến số quan trọng nhất là GDP (tác động dương) và tỷ giá (tác động âm), (lương hay chi phí nhân công không ảnh hưởng nhiều). Nếu như VND bị mất giá bởi là sóng tháo vốn thì khả năng thu hút dòng vốn FDI sẽ sụt giảm.

Trương Minh Huy